مقایسه تشبیه تمثیل درقرآن کریم و نهج البلاغه

چکیده: تفاوت تشبیه تمثیل با تشبیه ساده در این است که در تشبیه تمثیل وجه شبه از امور متعددی انتزاع یافته است، و از آنجا که تصور مفاهیم مرکب و ربط آنها به یکدیگر نیازمند تفکر و استدلال است، تشبیه تمثیل از ابزار های نیرومند برای تبیین و آشکار سازی مفاهیم مرکب و پیچیده و تبدیل آنها به مفاهیمی آشنا و محسوس به شمار می رود . قرآن کریم و نهج البلاغه که به اعتراف صاحب نظران از عالی ترین درجات بلاغت برخوردارند، برای به تصویر کشاندن بسیاری از معارف عمیق و دور از دسترس فهم متعارف انسان، از این شیوه بهره فراوان برده اند. در این نوشتار با استخراج حدود دویست مورد تشبیه تمثیل در این دو منبع گرانسنگ و شرح و تبیین آن ها، سعی گردیده است از یک سو عناصر تصویر ساز و از دیگر سو موضوع و اهداف این تصاویر با یکدیگر مقایسه شود تا یکی از رموز جاودانگی این دو کتاب یعنی بلاغت، از زاویه تنگ تشبیه تمثیل مورد تأمل و بررسی قرار گیرد. همچنین برای وصف حالات، صفات و موضوعات مختلف (وجه شبه) چون خوبی، بدی، نادانی، غفلت، برکت و...جدول ها یی رسم شده است تا خواننده با یک نگاه بتواند معیار های قرآن و نهج البلاغه را برای تصویر سازی از کمیت ها و کیفیت ها ی مختلف دریابد. نتایج حاصل از مقایسه عناصر استخدام شده در تصویرگری های قرآن و نهج البلاغه نیز در قالب نمودارهایی به نمایش گذاشته شده است. همچنین در این تحقیق، شباهت ها و تفاوت هایی در موضوعات و عناصر تصویر ساز قرآن و نهج البلاغه به دست آمده است. شباهت ها نشانه همسویی این دو کتاب در اهداف عالی و هدایت انسانی است و موارد اختلاف نشانه تأثیر تفاوت زمانی و حوادث سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. کلید واژه ها : قرآن، نهج البلاغه، تشبیه تمثیل، بلاغت